شهر نجف

هرانچه درباره نجف بهتر است بدانید: این شهر مرکز استان نجف است و از مقدس‌ترین شهرهای شیعیان و مرکز قدرت سیاسی شیعیان در عراق بشمار می‌رود. نجف همواره محل تردد و اقامت زائران و نیز مشتاقان علوم دینی است که این عامل در رونق تجارت آن تأثیری بسزا دارد. این شهر مدت زیادی در مسیر کاروان‌هایی قرارداشته که برای انجام مناسک حج از راه خشکی عازم مکه ومدینه بودند. این ویژگی نیز در ارتباط نجف با شهرها و مراکز تأثیر زیادی داشته است.

مختصات جغرافیایی

نجف در ۱۶۰ کیلومتری جنوب بغداد در مختصات °۳۱٫۹۹ شمالی و °۴۴٫۳۳ غربی قرار گرفته و جمعیت آن ۵۸۵٬۶۰۰ نفر برآورد شده‌است. شهر نجف از لحاظ جغرافیایی در نزدیکی شهر کوفه قرار گرفته‌است. نزدیکی شهر نجف و کوفه به نحوی است که نمی‌توان این دو شهر را از همدیگر مجزا دانست.

تاریخچه نجف اشرف

برخی از مورخان تاریخ پیدایش شهر نجف را قبل از اسلام می دانند و برخی دیگر وجود این شهر را تا پیش از قرن سوم هجری می دانند.

سکونت دائمی و پیدایش شهر نجف چه زمانی بوده است؟

یک عامل مهم، آشکار شدن قبر امیرمؤمنان علی (ع) و برپا شدن بارگاه و حرم آن حضرت است. نخستین بار در زمان امام صادق (ع) و به فرمان ایشان، قبر امیرمؤمنان آشکار گردید. قبر حضرت امیر (ع) پس از آن بر اثر سیل خراب گردید و تا زمان داوود بن علی عباسی به همان حال باقی بود و داوود آن را اصلاح کرد و روی آن صندوقی قرار داد. آن گاه دوباره، قبر شریف تخریب شد و هارون الرشید آن را بازسازی کرد و در سال ١٧٠ هجری گنبدی بر آن نهاد.

در سال ٣٣٨ هجری ابوعلی عمر بن یحیی، گنبدی سفید رنگ بر مزار امیرمؤمنان (ع) قرار داد و از آن پس، اتاقک هایی پیرامون آن مزار ساخته شد که متعلق به بینوایان شیعه بود. در اواخر قرن چهارم، شیعیان در آن جا خانه ها برپا کردند و آبادانی در اطراف حرم علوی، رو به گسترش نهاد.

پیاده روی اربعین

روز بیستم ماه صفر هر سال روز اربعین نامیده‌می‌شود و اغلب مسلمانان شیعه در سراسر جهان به عزاداری و برگزاری مراسم عزاداری می‌پردازند. مسلمانان همسایه با کشور عراق برای برگزاری مراسم به کشور عراق سفر می کنند و اغلب افراد پیاده تا کربلا می روند.

پیاده روی اربعین حسینی سالهای سال است که مورد توجه قرار‌دارد و افزون بر شیعیانی که در عراق، ایران یا کشورهای همجوار قرار دارند، افراد بی شماری از راه های بسیار دور خود را به این راهپیمایی معنوی می‌رسانند تا در فضیلت آن شریک‌شوند و بتوانند این ایام پرفیض را با اشتیاق‌رسیدن به حرم سپری‌کنند.

راه های دسترسی به شهر نجف

نجف اشرف برخلاف شهر کربلا، دارای فرودگاه بین المللی می باشد، بنابراین مسافران به کشور عراق می توانند از طریق این شهر به شهرهای مجاور آن مانند کربلا سفر نمایند.

جهت رزرو هتل در نجف اشرف کلیک کنید.

اعمال دهه اول محرم – محرم یا محرم‌الحرام نخستین ماه از ماه‌های دوازده گانه قمری و از ماه‌های حرام است. این ماه پس از اسلام به دلیل نخستین ماه حرام، محرم نامگذاری و جنگ در این ماه تحریم شده‌است.

وقایع و حوادث فراوانی در ماه محرم رخ داده‌است که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

از مهم‌ترین حوادث و رویداد‌های این ماه شهادت امام حسین (ع) در واقعه خونین و بزرگ قیام تاسوعا و عاشوراست. اسارت خاندان امام حسین (ع) در کوفه و شام، غزوه ذات الرقاع، فتح خیبر، عروج حضرت ادریس به آسمان، استجابت دعای حضرت زکریا (ع)، عبورحضرت موسی (ع) از دریا و غرق‌شدن فرعونیان در نیل و عذاب اصحاب، به خلافت‌رسیدن عثمان، قتل محمد امین برادر مامون عباسی، قتل جعفر برمکی و انقراض آل برمک و دولت برامکه از دیگر اتفاقات این ماه است.
اعمال دهه اول محرم شامل دعاها، نماز‌ها و روزه‌گرفتن و عزاداری برای امام حسین (ع) و یارانشان است؛

سوگواری محرم

سوگواری محرم عزاداری‌ها و یادبود‌هایی‌است که به مناسبت به شهادت‌رسیدن امام حسین (ع) و جمعی از یاران ایشان در واقعه بزرگ کرب و بلا و در سال ۶۱ هجری قمری اتفاق‌افتاد. البته سوگواری برای امام حسین (ع) مختص ماه محرم نیست. در روز‌های دیگرسال نیز با توجه به فرهنگ و رسم هر منطقه انجام و از روز نخست محرم آغاز می‌شود و در ظهر عاشورا به اوج می‌رسد. در غروب و شامگاه عاشورا، این سوگواری با عنوان مراسم شام غریبان ادامه پیدا می‌کند.

مراسم‌ها

در روز دوازدهم محرم نیز مراسمی با نام سوم امام حسین (ع) برپا می‌شود. این مراسم‌ها در روز شانزدهم محرم با نام هفتم امام حسین (ع) و بیستم صفر با نام اربعین ادامه پیدا می‌کند. مراسم سوگواری سومین امام شیعیان از دیدگاه شیعیان اهمیت بسیاری دارد و انجام آن عبادت است. سوگواری محرم در مکان های مختلف به صورت‌های گوناگون انجام می‌شود. این مراسم علاوه بر ابعاد مذهبی، سیاسی و اجتماعی نیز اهمیت دارد. سوگواری شیعیان ایران در ماه محرم همواره به صورت خودجوش بوده است و حکومت‌ها دخالتی در راه‌اندازی دسته‌های عزاداری و برپایی مجالس سوگواری نداشته‌اند.

در روز‌های عزاداری محرم چهره شهر‌های بزرگ و کوچک ایران به صورت چشمگیری تغییر می‌کند و سیاهپوش می‌شود. بیرق‌ها و علم‌های سیاه و گاه سبزرنگ بر در و بام تکایا، مساجد، خانه‌ها، موسسات، ادارات و معابر افراشته می‌شود. زن و مرد و پیر و جوان سیاه می‌پوشند و خصوصاً در ظهر عاشورا برخی چهره‌ها و موهایشان را گل‌آلود می‌کنند. در این ایام زنان و مردان در مساجد و معابر و تکایا جمع می‌شوند به سر و سینه خود می‌کوبند تا عزا برپا دارند.

درباره روز زیارت امام حسین علیه السلام :عرفه مطالعه کنید

اعمال روز و شب اول محرم الحرام

شب و روز اول ماه محرم دارای نماز و آداب خاصی است که در کتاب مفاتیح‌الجنان بیان شده‌است.

خواندن‌دعای اول ماه، خواندن‌نماز‌های مستحبی و روزه‌گرفتن از مهم‌ترین اعمال شب و روز اول ماه محرم است؛ از امام رضا (ع) منقول‌است

رسول اکرم (ص) در اعمال دهه اول محرم در روز اول، دو رکعت نماز مى‌‌خواند. چون فارغ مى‌شد دست‌ها را بلند مى‌‌کرد و این دعا را سه دفعه مى‌خواند:

اللَّهُمَّ أَنتَ الْإِلَهُ الْقَدِیمُ وَ هَذِهِ سَنَهٌ جَدِیدَهٌ فَأَسْأَلُکَ فِیهَا الْعِصْمَهَ مِنَ الشَّیْطَانِ وَ الْقُوَّهَ عَلَى هَذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَهِ بِالسُّوءِ وَ الاِشْتِغَالَ بِمَا یُقَرِّبُنِی إِلَیْکَ یَا کَرِیمُ‌ یَا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکْرَامِ یَا عِمَادَ مَنْ لاَ عِمَادَ لَهُ یَا ذَخِیرَهَ مَنْ لاَ ذَخِیرَهَ لَهُ یَا حِرْزَ مَنْ لاَ حِرْزَ لَهُ یَا غِیَاثَ مَنْ لاَ غِیَاثَ لَهُ یَا سَنَدَ مَنْ لاَ سَنَدَ لَهُ یَا کَنْزَ مَنْ لاَ کَنْزَ لَهُ‌ یَا حَسَنَ الْبَلاَءِ یَا عَظِیمَ الرَّجَاءِ یَا عِزَّ الضُّعَفَاءِ یَا مُنْقِذَ الْغَرْقَى یَا مُنْجِیَ الْهَلْکَى یَا مُنْعِمُ یَا مُجْمِلُ یَا مُفْضِلُ یَا مُحْسِنُ

أَنتَ الَّذِی سَجَدَ لَکَ سَوَادُ اللَّیْلِ وَ نُورُ النَّهَارِ وَ ضَوْءُ الْقَمَرِ وَ شُعَاعُ الشَّمْسِ‌ وَ دَوِیُّ الْمَاءِ وَ حَفِیفُ الشَّجَرِ یَا اللَّهُ لاَ شَرِیکَ لَکَ اللَّهُمَّ اجْعَلْنَا خَیْراً مِمَّا یَظُنُّونَ وَ اغْفِرْ لَنَا مَا لاَ یَعْلَمُونَ وَ لاَ تُؤاخِذ ْ نَا بِمَا یَقُولُونَ‌ حَسْبِیَ اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ آمَنَّا بِهِ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنَا وَ مَا یَذَّکَّرُ إِلاَّ أُولُوا الْأَلْبَابِ‌ رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذ ْ هَدَیْتَنَا وَ هَبْ لَنَا مِنْ لَدُ نکَ رَحْمَهً إِنَّکَ أَنتَ الْوَهَّاب.

بهتر است در شب اول، بعضى از نمازهایى را که در این شب سفارش شده‌است به مقدار حال و توانایى خوانده‌شود. خواندن دو رکعت نماز شامل حمد و یازده بار قل هو الله احد در شب اول محرم دارای فضیلت و ثواب بسیار است.

بر اساس روایات روزه گرفتن در روز اول ماه همراه با کار‌های خیر برابر عبادت یک سال است و فرد تا سال آینده محفوظ خواهد بود. مستحب‌است روزه تمام ماه گرفته شود و در مورد روزه تاسوعا و عاشورا روایت مخصوص داریم؛ اما احتیاط این است که روز عاشورا روزه گرفته‌نشود ولى از خوردن و آشامیدن تا عصر خوددارى شود و آن‌گاه فرد چیزى بخورد یا بیاشامد.

اعمال روز سوم ماه محرم

روزه‌گرفتن: در روایت آمده‌است حضرت یوسف (ع) در این روز از چاه خارج‌شد. اگر کسى این روز را روزه بگیرد، خداوند مشکل او را برطرف و سختی‌ها را بر او آسان‌مى‌کند.

اعمال روز نهم ماه محرم

زیارت حرم مطهر امام حسین (ع) در روز نهم محرم دارای ثواب و فضلیت بسیار است؛ اگر کسى در این شب در کربلا باشد و زیارت امام حسین (ع) را بجا‌آورد، خداوند متعال تا صبح او را آغشته به خون امام حسین (ع) و از جمله شهدا با آن امام حسین (ع) محشور فرماید.

اعمال روز دهم ماه محرم

شایسته است شیعیان در روز دهم محرم که روز شهادت امام حسین (ع) و روز مصیبت و حزن ائمه اطهار (ع) است، مشغول هیچ کار دنیوی نشوند. ولی به گریه و نوحه و مصیبت برای امام حسین (ع) و یارانشان بپردازند.

خواندن‌چهار رکعت نمازمستحبی در هر رکعت حمد و پنجاه مرتبه توحید؛ این نماز مطابق با نماز امیرالمومنین (ع) است. شایسته‌است بعد از نماز، ذکر خدا و صلوات بسیار و بر دشمنان رسول الله (ص) آنچه در توان‌است لعنت فرستاده‌شود.

براى شب دهم محرم دعا و نمازهاى زیادی با فضیلت هاى بسیار نقل شده‌است؛

از جمله آنها صد رکعت نماز هر رکعت خواندن‌حمد و سه مرتبه قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ و بعد از پایان نماز گفتن‌هفتاد مرتبه: سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ‌ وَ اللَّهُ أَکْبَرُ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّهَ إِلاَّ بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ‌ است.

خواندن‌دعای زیر جزو اعمال دهه اول محرم است و در روز عاشورا نیز توصیه شده‌است:

اللَّهُمَّ أَنتَ مُتَعَالِی الْمَکَانِ عَظِیمُ الْجَبَرُوتِ شَدِیدُ الْمِحَالِ غَنِیٌّ عَنِ الْخَلاَئِقِ عَرِیضُ الْکِبْرِیَاءِ قَادِرٌ عَلَى مَا تَشَاءُ قَرِیبُ الرَّحْمَهِ صَادِقُ الْوَعْدِ سَابِغُ النِّعْمَهِ حَسَنُ الْبَلاَءِ قَرِیبٌ إِذَا دُعِیتَ مُحِیطٌ بِمَا خَلَقْتَ قَابِلُ التَّوْبَهِ لِمَنْ تَابَ إِلَیْکَ‌ قَادِرٌ عَلَى مَا أَرَدْتَ وَ مُدْرِکٌ مَا طَلَبْتَ وَ شَکُورٌ إِذَا شُکِرْتَ وَ ذَکُورٌ إِذَا ذُکِرْتَ‌ أَدْعُوکَ مُحْتَاجاً وَ أَرْغَبُ إِلَیْکَ فَقِیراً وَ أَفْزَعُ إِلَیْکَ خَائِفاً وَ أَبْکِی إِلَیْکَ مَکْرُوباً وَ أَسْتَعِینُ بِکَ ضَعِیفاً وَ أَتَوَکَّلُ عَلَیْکَ کَافِیاً احْکُمْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ قَوْمِنَا (بِالْحَقِّ) فَإِنَّهُمْ غَرُّونَا وَ خَدَعُونَا وَ خَذَلُونَا وَ غَدَرُوا بِنَا وَ قَتَلُونَا وَ نَحْنُ عِتْرَهُ نَبِیِّکَ وَ وَلَدُ (وُلْدُ) حَبِیبِکَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الَّذِی اصْطَفَیْتَهُ بِالرِّسَالَهِ وَ ائْتَمَنْتَهُ عَلَى وَحْیِکَ‌ فَاجْعَلْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا فَرَجاً وَ مَخْرَجاً بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ‌

مقتل خوانی، شب زنده داری، خواندن‌هزار مرتبه توحید، خواندن‌زیارت عاشورا معروفه، خواندن‌زیارت وارث و احیا‌گرفتن از اعمال دهه اول محرم است و فضیلت عبادت جمیع ملائکه و عبادت هفتاد سال را دارد. فرستادن‌هزار مرتبه لعنت بر قاتلان امام حسین (ع) و یارانشان هم از اعمال دهه اول محرم است.

عرفه، یکی از بافضلیت ترین ایام زیارت امام حسین علیه السلام است. در زمینه زیارت امام حسین (ع) در روز عرفه، روایات زیادی از معصومین (ع) نقل شده است.

از بشیر دهان نقل شده است که:

 به حضرت امام صادق (ع) عرض کردم که گاهی نمی‌توانم به حج بروم , روز عرفه را نزد قبر امام حسین (ع) مى‌گذرانم.

امام فرمودند: کار خوبی می‌کنی، اى بشیر، هر مؤمنى که بامعرفت، به زیارت قبر امام حسین (ع) برود (در روزی به‌جز روز عید) براى او ثواب بیست حج و بیست عمره مقبول و بیست جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل نوشته می‌شود و هر که آن حضرت را در روز عید زیارت کند، برایش ثواب صد حج و صد عمره و صد جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل نوشته می‌شود.

سپس امام (ع) می‌فرمایند: و هر که آن حضرت را در روز عرفه (بامعرفت به حقشان) زیارت کند، براى او ثواب هزار حج و هزار عمره پسندیده مقبوله و هزار جهاد با پیغمبر مرسل یا امام عادل خواهد بود.

بشیر از امام سؤال می‌کند: ثواب موقف عرفات چگونه نصیبم می‌شود؟

پس آن حضرت (مانند فرد خشمناک) به او نگاه می‌کنند و می‌فرمایند: اى بشیر، هرگاه مؤمنی در روز عرفه، به زیارت قبر امام حسین (ع) برود و در نهر فرات غسل کند و سپس به‌سوی قبر آن حضرت برود، حق‌تعالی از براى او به هر گامى که برمى‌دارد، حجى که با همه مناسک به عمل آورده باشد، بنویسد.

بشیر در ادامه می‌گوید: چنین گمان دارم که فرمود و عمره وغزوه‌ .

و در احادیث متعددی به این نکته اشاره شده است که خداوند در روز عرفه اول به‌سوی زائران قبر امام حسین (ع) می‌نگرد.

 در روایت معتبر دیگری از رفاعه آمده است که:

حضرت صادق (ع)  به من فرمود که: امسال حج انجام دادی؟

 گفتم: فدایت شوم، مالی نداشتم که به حج روم ولیکن عرفه را نزد قبر امام حسین (ع) گذراندم.

امام صادق فرمود که: تو هیچ کوتاهى نکردى… و اگر که کراهت نداشتم که مردم حج را ترک کنند، حدیثى براى تو مى‌گفتم که هرگز زیارت قبر آن حضرت را ترک نکنى.

 پس امام ساعتى ساکت شدند و بعدازآن فرمودند که: پدرم به من خبر داد که هر کس به‌سوی قبر امام حسین (ع) بیرون رود و عارف به حق آن حضرت باشد و با تکبر نرود، هزار ملک از جانب راست و هزار ملک از جانب چپ، همراه او مى‌شوند و برای او ثواب هزار حج و هزار عمره که با پیغمبر یا وصى پیغمبر انجام داده باشد، نوشته می‌شود.

منبع: karbobala.com

پیاده روی اربعین حسینی، بزرگ‌ترین راهپیمایی مسالمت‌‌آمیز جهان است و مرکز تحقیقات و پژوهش‌های آستان قدس حسینی درصدد است که این راهپیمایی بزرگ را در میراث فرهنگی یونسکو به ثبت برساند.

پیاده روی عظیم اربعین همه ساله با نزدیک شدن به اربعین سیدالشهدا روی می دهد، خیل عظیمی از مسلمانان، از سراسر جهان به سمت کربلا می‌روند و این امر سبب شده است که بزرگ‌ترین راهپیمایی مسالمت‌آمیز جهان، شکل بگیرد. مرکز تحقیقات و پژوهش‌های آستان قدس حسینی به تازگی در نشستی با هیئتی از وزارت فرهنگ عراق اقدامات لازم برای ثبت پیاده‌روی اربعین در یونسکو را بررسی کرد.

در این نشست که ۲ روز به طول انجامید، پرونده‌ی تهیه شده توسط مرکز تحقیقات و پژوهش‌های آستان قدس حسینی برای ارسال به سازمان یونسکو بررسی شد.

همچنین کمیته‌‌های مشترکی بین این مرکز و وزارت فرهنگ عراق برای تحقق شرایط لازم این پرونده تشکیل شد.

مرکز تحقیقات و پژوهش‌های آستان مقدس امام حسین (ع) از سال ۲۰۱۳ در تلاش است که راهپیمایی اربعین حسینی را به عنوان بخشی از میراث معنوی عراق در لیست میراث فرهنگی و معنوی یونسکو به ثبت برساند.

شبکه رزرواسیون هتل های عتبات آمادگی دارد تا اقامتی آرام و آسوده را در این مکان مقدس برای شما رقم زند.

با توجه به نزدیک شدن به ماه محرم و اربعین حسینی (ع) و مرزی بودن استان ایلام به‌ عنوان دروازه عتبات عالیات مسیرهای مهم زیارتی عتبات عالیات این استان معرفی شد.

اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام، عبدالمالک شنبه‌زاده مدیرکل میراث‌فرهنگی مسیرهای مهم زیارتی این استان را اعلام کرد. وی گفت:

بیشترین گرشگران استان را گردشگران زیارتی عتبات‌عالیات تشکیل می‌دهند. بسیاری از مردم ایران تلاش می‌کنند حداقل یک‌بار در طول زندگی به عتبات‌عالیات عراق مسافرت کنند و استان ایلام به‌دلیل داشتن مرزهای طولانی با عراق بهترین راه برای رفتن به عتبات‌ عالیات محسوب می‌شود.

به گفته‌ی وی، مسیر اول شامل چرداول، ایلام، صالح‌آباد، مهران و عراق است. این مسیر متعلق به گردشگرانی است که از مناطق مختلف کشور از مبدأ ورودی شمال وارد استان می‌شوند. مسافران آذربایجان، تهران، شمال و… از مهم‌ترین مسافران این مسیر محسوب می‌شوند. مسیر دوم نیز دهلران، مهران و عراق است. زائران جنوب کشور از جمله خوزستان، بوشهر، فارس و… که از جنوب به استان وارد می‌شوند از این مسیر عبور می‌کنند.

زائرانی که از شرق استان نظیر لرستان، اصفهان، مرکزی و … وارد می‌شوند این مسیر را برای رفتن به عتبات ‌عالیات عراق انتخاب می‌کنند. مسیر چهارم نیز ایوان، ایلام، صالح‌آباد، مهران و عراق است. این مسیر متعلق به گردشگرانی است که از مناطق مختلف کشور از مبدأ ورودی شمال وارد استان می‌شوند. مسافران آذربایجانی، تهرانی، شمالی و … از مهم‌ترین مسافران این مسیر محسوب می‌شوند.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام در ادامه گفت:

در این راستا برنامه‌ریزی و سامان‌دهی مدیریت پذیرش گردشگران شامل اطلاع‌رسانی مناسب به گردشگران و زوار، تجهیز زیرساخت‌های لازم اقامتی، پذیرایی، اداری، ترانزیتی و تسهیل فرایندهای اداری و برقراری فضای مناسب تعاملی بین دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط می‌تواند در بهره‌وری بهینه و به فعل رساندن ظرفیت‌های موجود بسیار تأثیرگذار باشد.

وی اعلام کرد که مرز مهران مناسب‌ترین و بهترین راه برای فعالیت‌های گردشگری و زیارتی و یکی از مناسب‌ترین و مطمئن‌ترین مناطق برای فعالیت اقتصادی است.

شهر مهران حدود ۱۲ کیلومتر تا نقطه صفر مرزی و کمتر از ۲۰ کیلومتر با شهرهای کرد تبار بدره و زرباطیه عراق فاصله دارد. این شهر به‌عنوان حلقه اتصال مرکز استان واسط و بغداد عراق، و در طول قرن‌ها مهمترین گذرگاه ارتباطی مردمان دو سوی مرز بوده است.

شبکه رزرواسیون هتل های عتبات آمادگی دارد تا اقامتی آرام و آسوده را در این مکان مقدس برای شما رقم زند.